Blikjes met een verkeerde bestemming

Was het een kwestie van blikjes met de verkeerde bestemming of was het een goed bedoelde actie die uit de hand liep? Sinds januari zorgde de eindejaarsactie van de Franse bedrijf Bonduelle ervoor dat dit bedrijf toegevoegd werd aan de lijst met bedrijven waarvan de Oekraïense regering zegt dat ze zich actief bezighouden met het steunen van Rusland.

Wat is er precies aan de hand?

Eind 2022 schonk de Russische tak van Bonduelle voedsel aan het project “Mandje van Goedheid”(“Basket of goodness”). Vergelijk dat een beetje met de Nederlandse voedselbanken. Dit is een jaarlijks initiatief. De distributie zou dan plaatsvinden via lokale distributeurs. Die mochten vervolgens zelf uitmaken wat en hoe ze dit zouden doen. Officieel zou het dan gaan om ouderen en gezinnen met kinderen met een lagere levensstandaard. Vanwege de oorlog werd dat ook uitgelegd als gezinnen met kinderen waarvan de vaders meevechten in de ‘speciale militaire operatie.’ Vervolgens ging het een stap verder en ging een deel dus naar de vaders zelf of zelfs naar de mannen die geen vader waren, maar meevochten in deze ‘speciale militaire operatie.’

‼ Aan de vooravond van mijn reis naar de zone van de speciale militaire operatie, om de Smolensk-deelnemers van de NVO persoonlijk te ontmoeten, werd vandaag nog een grote partij humanitaire hulp met een totaal gewicht van meer dan 7 ton op hen afgestuurd. In totaal hebben we inmiddels bijna 35 ton humanitaire vracht naar de frontlinie overgebracht.

‼ Naast de eerder verzonden lijst hebben we op verzoek van het bevel van de eenheid waarin de Smolensk-mensen dienen, samen met vertegenwoordigers van het regionale bedrijfsleven, deze keer thermisch ondergoed gekocht om onze soldaten te helpen, nog een partij slaapzakken , dieselgeneratoren, digitale nachtkijkers, warmtebeeldcamera’s, bouwmachines en ander gereedschap.

‼ Samen met cadeaus voor het nieuwe jaar en brieven van familieleden, kindertekeningen en ansichtkaarten zal ik deze humanitaire lading aan onze verdedigers overhandigen. Het doel van de reis is om het personeel te ontmoeten, te praten over de ondersteuning die aan hun families wordt geboden, om erachter te komen welke hulp van onze kant op het gebied van extra uitrusting nog nodig is om de servicevoorwaarden te verbeteren. Ik zal u informeren over de resultaten van de reis.

Gouverneur van de regio Smolensk, Alexei Ostrovsky (via VK).

Via het sociale netwerk VK werd een bericht gedeeld door de gouverneur van de regio Smolensk waaruit bleek dat zeven ton hulpgoederen verstuurd waren naar het front. Wel liet hij weten dat het geen actie betrof van de bedrijven, maar van de distributeurs. Dus eigenlijk van de initiatiefnemers van de actie.

Nu is het lastig om af te gaan op foto’s die gedeeld worden via social media. Wanneer je dit doet, moet je voorzichtig zijn. Het lijkt erop (let op: lijkt erop), dat wat gegeven is aan bijvoorbeeld een gezin, minder is dan wat er naar het front is gestuurd. Aan de ene kant logisch. Op de foto’s die gedeeld zijn door Alexei Ostrovsky (gouverneur) zie je bijvoorbeeld slaapzakken. Daar heb je waarschijnlijk meer aan wanneer je aan het front gestationeerd bent. Alhoewel, wanneer je weinig te besteden hebt en je ’s nachts niet kunt stoken, is een warme slaapzak best fijn…

Dat was niet het enige bericht dat gedeeld werd via social media.

Kom terug met een overwinning!: Bonduelle feliciteerde de deelnemers van het CBO met het nieuwe jaar

“Beste soldaat! Gelukkig nieuwjaar! We wensen je het allerbeste en een spoedige overwinning!”, – zulke felicitatiefolders, samen met voedselpakketten, zullen door 10.000 deelnemers van het CBO uit Bonduelle worden ontvangen.

Het bedrijf merkt zelf op dat de steun van onze verdedigers een integraal onderdeel is van de sociale verantwoordelijkheid van de Bonduelle-business. De leidinggevenden van het bedrijf zijn ervan overtuigd dat het creëren van banen, tijdige betaling van belastingen en vergoedingen en actieve deelname aan het openbare leven een integraal onderdeel moeten worden van het beleid van alle bedrijven op de Russische markt.

Niet alleen de geschenken zelf zijn belangrijk, maar ook goede wensen, meent het bedrijf. “Elke vechter krijgt ook een felicitatiefolder. Oprechte wensen voor een snelle overwinning zijn nu niet minder belangrijk dan het voedselpakket zelf”, zegt Ekaterina Eliseeva, hoofd van Bonduelle in Rusland.

Vertaling van het bericht van Ярцево LIVE / Yartsevo LIVE

Dit laatste bericht is inmiddels niet meer terug te vinden via VK. Bonduelle heeft op de berichten gereageerd met een persbericht.

Persbericht

In het persbericht geeft het Franse bedrijf aan dat er sprake is van onjuiste informatie. Ook laat men weten de activiteiten in Rusland voor te zetten. Het bedrijf laat weten dat men hongerige monden wil voeden. Hoe kun je daar nu op tegen zijn?

Of je nu voor of tegen Vladimir Poetin bent, ook Rusland wordt hard getroffen door de keuzes die hij gemaakt heeft. Bijna een jaar geleden besloot hij dat het tijd was om een oorlog te beginnen. Een oorlog die hij zelf nog altijd geen oorlog noemt. Een speciale militaire operatie. Dat die alle kenmerken heeft van een oorlog is meer dan duidelijk.

Gemakkelijk

In deze oorlog worden onschuldige mensen betrokken. Dat zijn niet alleen mensen in Oekraïne. Het is heel gemakkelijk om te schreeuwen dat de Russen dit alles aan henzelf te danken hebben. Dan hadden ze maar op iemand moeten stemmen die dit niet veroorzaakt zou hebben.

Dat zou je zeggen/denken. Ware het niet dat Poetin sinds zijn aantreden Rusland steeds meer onder controle kreeg. Als een echte dictator. Compleet met een persoonlijk leger en een grote groep vertrouwelingen. Iedereen die hem afvalt of waarvan ook maar de minste dreiging uitgaat valt spontaan uit een raam, overlijdt aan een mysterieuze ziekte of overkomt iets anders. Zelfs in het buitenland is men niet veilig.

Een volksopstand naar voorbeeld van de omwentelingen van de jaren tachtig in Oost-Europa lijkt vooralsnog niet aan de orde. Kijk maar naar hoe de protesten vorig jaar bijvoorbeeld de kop in werden gedrukt, vlak na het uitbreken van de oorlog – excuus – de speciale militaire operatie in Oekraïne.

VK

Die controle is er dus overal. Altijd en onvoorwaardelijk. Dus ook op social media bijvoorbeeld. Rusland heeft een eigen soort Facebook: VK. Ook wel bekend als VKontakte. Dit sociale netwerk is actief sinds 2006. Sinds december 2021 is 57,3 procent van de aandelen van het bedrijf in handen van Gazprom. Wat dat inhoudt heeft weinig uitleg nodig.

VK is het medium om belangrijke berichten te delen. Net zoals Telegram (alternatief voor WhatsApp) dit is. VK en Telegram zijn overigens gemaakt door dezelfde makers. Al hebben de oorspronkelijke makers geen belangen meer bij VK.

Dat verklaart waarom berichten over voedselpakketten in december op VK verschenen. Dat niet alleen overigens. De berichten werden ook gedeeld via Telegram groepen. Volgens deze berichten zou het Franse bedrijf Bonduelle voedselpakketten gedoneerd hebben aan Russische troepen. Dat niet alleen. Ook zouden er teksten aan de pakketten toegevoegd zijn, die de troepen moesten ondersteunen.

Ondertussen verschenen er ook andere artikelen op websites over de campagne. Bijvoorbeeld dit bericht met als titel: “De campagne ‘Basket of goodness’ begon in Feodosia.” In dit artikel is te zien hoe de distributie plaatsvindt aan burgers (link).

Boycot

Het gevolg: Bonduelle werd geboycot nadat dit nieuws in het westen bekend gemaakt werd. Althans, daartoe werd opgeroepen. Daarnaast plaatste de Oekraïense regering het bedrijf op een zwarte lijst (originele link).

In een verklaring liet het bedrijf weten dat de informatie zoals verspreid onjuist (vals) was en dat men door zou gaan met de activiteiten in Rusland (zoals ik eerder aangaf).

De aanvullende verklaring van Bonduelle kan niet worden geopend. De website van het bedrijf toont een 504 Gateway Time-out foutmelding. Er is op 5 januari een snapshot gemaakt door de Wayback Machine, waardoor de pagina / het bestand alsnog te bekijken is. Dat is mogelijk via deze link. Heel veel meer informatie levert dit bestand niet op:

In het bestand wordt verwezen naar een persverklaring van 31 december 2022. Deze link is wederom beschikbaar via de Wayback Machine:

Cruciale fout

Hoe het precies zit? In eerste instantie lijkt het erop dat er iets niet helemaal goed is gegaan met deze actie. Men heeft erop vertrouwd dat de lokale autoriteiten de donaties op de juiste plaatsen zouden afleveren. Hierbij heeft het bedrijf de cruciale fout gemaakt dat deze lokale bestuurders dit ook zouden doen. Dan zou je dus denken dat men over het hoofd heeft gezien dat deze bestuurders een deel van de donaties af zouden staan aan het leger. Kortom, een nachtmerriescenario dus.

Bonduelle neemt deel aan het sociale project Basket of Kindness. En we nodigen je uit om mee te doen!

In 2015 lanceerden X5 Retail Group en Rus Food Bank een programma om maatschappelijk kwetsbare mensen te voorzien van een basisset producten. In Rusland hebben bijna 20 miljoen mensen – eenzame ouderen, gezinnen met kinderen die zich in moeilijke levenssituaties bevinden, mensen met een handicap – een inkomen onder het bestaansminimum.

We hebben speciale sets met Bonduelle- en Globus-producten gemaakt om deel uit te maken van dit project.

Hoe kan ieder van ons helpen?

• Koop in de winkelketens van Pyaterochka, Perekrestok en Karusel producten voor langdurige opslag, zoals een Bonduelle-set, en stop ze in een speciale doos of geef ze aan vrijwilligers van de Rus Voedselbank.

• Doe een periodieke donatie voor een voedselmand online op de website van de Voedselbank. Wij garanderen dat de hulp de geadresseerde bereikt!

Heb je trouwens zulke manden gezien in de supermarkten van jouw stad? Schrijf in de opmerkingen en geef alstublieft de stad aan.

Vertaling van de actie.

Mooie gedachte

Waar veel westerse bedrijven ervoor gekozen hebben om hun bedrijfsactiviteiten in Rusland en door Rusland gecontroleerde gebieden te staken, heeft het Franse bedrijf besloten dit niet te doen. De reden hiervoor was en is: men wil mensen blijven voeden. Dit zou ook de reden geweest zijn om deel te nemen aan de actie. Niet om de Russische troepen aan het front te steunen.

Je zou zeggen: wat een mooie gedachte! Een bedrijf dat zich neutraal opstelt in een verschrikkelijk conflict en ervoor zorgt dat monden gevoed worden. Het ergste wat kan gebeuren tijdens een oorlog, naast doden en gewonden is het uitbreken van hongersnood en ziekten. De wereld heeft meer bedrijven nodig als Bonduelle! Zou je zeggen…

Voedselproductie

Nee. Bonduelle heeft waarschijnlijk gedacht dat men op deze manier kon overleven. De wereld kreeg in 2022 te maken met een nieuwe situatie, waarbij een grote afzetmarkt weg zou vallen. Dit zorgde bij veel bedrijven voor lastige situaties. Vergeet niet dat het wegtrekken uit Rusland eigenlijk betekende dat dit inhield dat dat deel van het bedrijf gewoonweg afgeschreven moest worden. Concreet: weg stuk(je) bedrijf. Waar bedrijven als IKEA en Apple het niet konden maken om hun activiteiten voort te zetten, leek een bedrijf als Bonduelle ermee weg te komen. Want: voedselproductie. Mensen zou je toch geen voedsel ontzeggen?

Om hoeveel fabrieken gaat het dan? Dat moeten er dan toch enorm veel zijn?

Drie fabrieken. Goed voor een jaaromzet van 150 miljoen euro. Goed voor nog geen vijf procent van de totale omzet van het Franse bedrijf.

Er zal vast een goede reden voor zijn om die vijf procent niet los te willen laten. Ook zal er vast een goede reden voor zijn om te kiezen voor een Russisch project ter ondersteuning. Het is natuurlijk speculatief wanneer je na gaat denken over eventuele inactieven in Oekraïne die gelijkwaardig zijn en het zonder steun moesten stellen. Ook in Oekraïne zal men vast wel een gelijkwaardige organisatie kennen als die Russische voedselbank. Waarom dan niet daar?

Marketing nachtmerrie

Het hoeft allemaal niet zo bedoeld te zijn. De intenties van Bonduelle kunnen allemaal oprecht zijn geweest. Dat kan. Niet alles is een complot. Echt niet. Bij Bonduelle kan men gedacht hebben: Dit is een goed idee. Ook kan men gedacht hebben, wat bedrijven nu eenmaal vaker doen: “Dit is goede (gratis) reclame.” Helaas, dat werd het niet. Het werd een marketing nachtmerrie.

Had men van tevoren kunnen weten dat dit een marketing nachtmerrie zou kunnen worden? Had men kunnen weten dat dit een Shit Show zou kunnen worden? Was men echt zo naïef?

Speculeren

Het is speculeren. Dat is vooral wat er nu gebeurt. Vooral via social media. Wil je wat meer structuur, dan raad ik je aan om het artikel van TF1 eens door de vertaalmachine te halen. Dat heb ik al voor je gedaan, via deze link.

Dit artikel schreef ik op basis van een ‘draad’ via Twitter, die ik ook gebruikt heb voor het schrijven van dit alles. Een draad van Stéphane Kenech. Ook komt Felicia Sideris nog even voorbij. Lees de draadjes even door. Daarna ga ik verder. Er komt nog meer…

Er is meer…

Juist. Er is meer. Naar mijn idee zijn de berichten van Bonduelle vrij beperkt. Maak je domme fouten, dan zet je dat recht. Op een goede manier. Een plaatje verspreiden via Twitter en dan wijzen op een link naar een PDF-bestand met precies diezelfde inhoud is niet heel logisch. Dat is gewoon vrij beperkt. Moet je veel aandacht besteden aan onzinberichten? Misschien wel, misschien niet. Misschien wel wanneer de berichten vragen opleveren. Bijvoorbeeld over een van de medewerkers van het bedrijf. Waarom stond bijvoorbeeld de naam van Ekaterina Eliseeva onder het bericht staat dat door Yartsevo LIVE verspreid werd?

Iedereen kan haar naam onder een bericht plaatsen. Alleen is niet iedereen Ekaterina Eliseeva.

Ekaterina Eliseeva

Wie is Ekaterina Eliseeva? Volgens Bloomberg geeft ze leiding aan de Russische tak van Bonduelle.

Prima, iedereen kan zo’n bericht maken. Het is niet eens geschreven in het lettertype dat Bonduelle gebruikt voor de uitingen. Kijk maar naar de blikjes bijvoorbeeld. Dat spreekt in het voordeel van Eliseeva. Wat niet in haar voordeel spreekt is haar verleden. Ze is in het verleden verbonden geweest aan de Russische inlichtingendienst FSB, waar ze in 1995 haar vertaaldiploma behaalde (bron).

Dat klinkt overigens vrij onschuldig: “Ekaterina wilde vertaler worden, dus besloot ze de juiste specialisatie te ontvangen aan de FSB Academy.” Van alle opleidingsinstituten die Rusland rijk is koos ze voor dit instituut. Een instituut dat verbonden is aan de Russische inlichtingendienst. Sterker nog, het leidt personeel op om toe te treden tot de FSB en bestaat uit het Instituut voor Cryptografie, Telecommunicatie en Informatie en het Instituut voor Operationele Training in verschillende faciliteiten. Dat is een paar stapjes hoger dan bijvoorbeeld de LOI of NTI, met alle respect voor deze Nederlandse onderwijsinstellingen waar je prima opleidingen om vertaler te worden (denk ik). Of de ‘gewone’ Nederlandse scholen en universiteiten…

Wanneer je zoekt naar Bonduelle op Twitter of haar naam, dan kom je zeker de onderstaande bijdrage tegen.

Roscongress/SPIEF

Wanneer je zoekt naar Bonduelle op Twitter of haar naam, dan kom je zeker de onderstaande bijdrage tegen.

Roscongress, ook wel bekend als St. Petersburg International Economic Forum (SPIEF), mag je eigenlijk beschouwen als een Russisch antwoord op het World Economic Forum. Het SPIEF is actief sinds 1997. Dit wordt ook wel het Russische Davos genoemd.  In 2015 kreeg het congres een nieuwe naam: Rosgongress Foundation. Toch kennen velen het nog onder de oude naam.

Eliseeva was in ieder geval een keer aanwezig tijdens Rosscongress, zoals te lezen valt op de website. Dat was in 2020. Ze stond op de lijst als een van de deelnemers van het evenement “Healthy Eating as Part of a Healthy Life: The Role of Consumers, the Food Industry, and the State.”

Dit hoeft niets te betekenen. Hiermee is niet bewezen dat Eliseeva de kant van Poetin zou hebben gekozen of de brief bij de gift aan de soldaten heeft geschreven. Iedereen kan dit hebben gedaan. Iedereen kan het bericht dat werd verspreid via VK geschreven hebben. Het bedrijf waarvoor ze werkt heeft alleen niet in zoveel woorden beschreven dat zij het bericht niet geschreven heeft. Zo laat Bonduelle weten dat de informatie en verklaringen die zijn toegewezen aan Bonduelle en het management nep zijn. De letterlijke vertaling:

De informatie en verklaringen die zijn toegewezen aan het bedrijf Bonduelle en het management zijn nep.

Was het niet een veel beter idee geweest wanneer het bedrijf het PDF-bestand wat uitgebreider gemaakt had? Bijvoorbeeld door schermafdrukken te maken en aan te geven wat er dan onjuist was? Op deze manier blijven we nog steeds zitten met die olifant in de kamer, nietwaar?

Rusland

Naast vragen over de manier waarop het bedrijf zelf met dit alles omgaat is er nog een andere vraag die interessant is: Waarom is Rusland niet met dit nieuws aan de haal gegaan? Was dit niet de perfecte kans voor Poetin om hier gebruik van te maken?

Wanneer ik Vlad was geweest, dan zou ik persoonlijk gebeld hebben met Lille, waar het hoofdkantoor gevestigd is, en de directie hebben bedankt voor dit alles. Ik ben alleen Vlad niet. Ik ben Harm (aangenaam).

Dit was eigenlijk het punt waarop ik dacht klaar te zijn met dit onderwerp...

RT

“Wat zou RT hierover geschreven hebben?” was mijn gedachte.

De website RT (voorheen Russia Today) is vandaag de dag niet meer te openen via je ‘normale’ browser. Daarom moet je Tor gebruiken. Dan duurt het laden wat langer en bovendien moet je enkele malen een challenge uitvoeren. Daarna duik je in een alternatieve ‘nieuwswereld.’ Hierin moet je goed nadenken waar of wanneer je bent, want voor het gemak ontbreken de datumvermeldingen op de openingspagina onder de titels.

Sommige nieuwsberichten waren echt helemaal nieuw voor mij, omdat deze echt nergens behandeld worden. Zo hebben we het in Nederland niet echt over onderwerpen als “Man veranderd geslacht om zo de voogdij te winnen” of “Rusland zal geen tenues dragen die gemaakt zijn door Duitse sportkledinggigant.”

Het duurde even voordat ik aangekomen was bij waar ik moest zijn (rond 30 december). Er was geen enkele vermelding te vinden over de genereuze gift van Bonduelle. Ook niet in de categorieën “Russia & Former Soviet Union” of “Business.” Ook het nieuws dat Bonduelle op de sanctielijst geplaatst was ontbrak op de website. Zoekopdrachten op de naam van de directeur of op Bonduelle zelf gaven geen gewenste resultaten.

(Klik even op de afbeeldingen voor een vergroting)

TASS

Nu is RT niet de enige bron van nieuws als het gaat om Rusland. Ik besloot mijn kansen eens te wagen via TASS. Ook hier waren er geen resultaten zichtbaar:

Moscow Times

Een nieuwe poging dan…

Er is wel nieuws te melden

Er is wel degelijk nieuws te melden. Voornamelijk van Franstalige nieuwswebsites (zie links). Op Twitter besteedde Robert van der Noordaa er aandacht aan. Hij maakt melding van het eerder genoemde bericht dat gedeeld werd via VK.

Het probleem is alleen dat in dit geval het inmiddels verwijderde VK-bericht en extra post als bewijs wordt aangevoerd.

“Ineens” wordt overgeschakeld naar het Engels. De grote vraag is dan: voor wie zou dat zijn? Misschien zodat dit in het buitenland opgepakt zou kunnen worden?

Vage ontkenningen

Zolang Bonduelle vast blijft houden aan vage ontkenningen, blijven de geruchten rondzingen. Kwalijker is wellicht dat het bedrijf door de Oekraïners is toegevoegd aan een sanctielijst. Zelfs wanneer de beschuldigingen wel als nepnieuws uitgelegd kunnen wordenis er de aanklacht dat het bedrijf drie fabrieken met ongeveer 1.000 medewerkers in dienst heeft. Daarmee zou het Franse bedrijf volgens dit artikel actief bijdragen aan steun aan Rusland, bijvoorbeeld door het betalen van belasting.

Tot slot

Misschien stel je de vraag waarom ik dit alles heb verwerkt in dit artikel. Anderen hebben dit allang gedaan. Dat klopt. Anderen hebben dit allang gedaan. Het probleem is alleen dat anderen dit op meerdere plaatsen hebben gedaan. Ik wilde zoveel mogelijk informatie bundelen. Vandaar dat je hieronder ook een overzicht met links terug kunt vinden.

Het doel is niet om op te roepen tot een boycot van het bedrijf. Het is ook geen pleidooi in het voordeel van Rusland. Naar mijn idee is dit land schuldig aan deze oorlog. Alleen is het zo, dat dit land geleid wordt door Vladimir Poetin en een groep vertrouwelingen. Deze groep maakt het bijna onmogelijk om verandering plaats te laten vinden. Dat erna bijna een jaar nog steeds een oorlog (het is geen ‘speciale militaire operatie’) wordt gevoerd in Oekraïne is de schuld van het Rusland van Poetin. Poetin en zijn vertrouwelingen, laat dat duidelijk zijn.

Wat de beweegredenen waren voor Bonduelle om te kiezen voor deze actie? Daar heb ik geen antwoorden op. De verklaringen van het bedrijf zijn te summier om er een goed antwoord op te geven. Zoals ik eerder liet weten, het laat ons achter met een olifant in de kamer. Had men dit willen voorkomen, dan had men de distributie zelf moeten uitvoeren. Zodat men precies wist waar de steun terecht zou komen. Niet aan het front. Tenzij men dat dus eigenlijk graag wilde.

Of het argument een geldig argument is dat men de productie draaiende wil houden met een zeer beperkt marktaandeel valt te bezien. Met vijf procent van de totale omzet denk ik niet dat je mag spreken van een substantiële bijdrage. Wanneer je het hebt over drie fabrieken met ongeveer duizend werknemers weet ik niet hoe groot die bijdrage is. In hoeverre dat je daarmee de woede van consumenten in andere landen goed kunt maken, dat weet ik niet. Dat zal moeten blijken.

Maar goed, wat weet ik er nu vanaf. Ik denk dat ik maar beter weer kan gaan stofzuigen…

Links

• VK Yartsevo LIVE bericht
• TF1Info: L’entreprise Bonduelle a-t-elle livré des produits en soutien aux soldats russes ? (tip)
• Monde Europe – Bonduelle dément formellement avoir envoyé des colis alimentaires aux soldats russes
• Twitter ‘draad’ Stéphane Kenech
• Twitter ‘draad’ Felicia Sideris
• The Odessa Journal: The National Agency for Prevention of Corruption called for imposing sanctions on the French company Bonduelle
• X5 (archief)
• Reclame VK (archief)
• Aankondiging gouverneur Smolensk (archief)
• Wikipedia: FSB Academy
• Roscongress
• Healthy Eating as Part of a Healthy Life: The Role of Consumers, the Food Industry, and the State (archief)
• De campagne “Basket of goodness” begon in Feodosia
• War Sanctions: Bonduelle
• Twitter: Persbericht Bonduelle
• Bonduelle.com – Persbericht 3 januari 2022 (WayBack Machine)
• Forbes.ru over Ekaterina Eliseeva
• The Bell: Russia takes direct control of top social media networks
• Bloomberg.com: Ekaterina Eliseeva
• Bonduelle accused of gifting 10,000 food kits to Russian troops; French office denies
• Na Leroy Merlin, Bonduelle op haar beurt door Oekraïne beschuldigd van financiering oorlog
• Melding NACP Ukrain Twitter over sancties

Afbeelding bovenaan deze pagina: Unsplash.