Iedereen die actief is op social media of het nieuws heeft gevolgd kan het niet zijn ontgaan. De Engelse woorden “Black Lives Matter.” De laatste dagen kom je ook veelvuldig de woorden “All Lives Matter” tegen. Waarom het niet “All Lives Matter” is, maar het “Black Lives Matter” is.
De voorgeschiedenis kennen we. In Amerika is een man door toedoen van een politieagent om het leven gekomen. Hierop braken protesten uit, die zich als een olievlek hebben verspreid over de rest van de wereld. Duidelijk is dat ook in Nederland een grote groep mensen vraagt om een verandering. Een verandering in denken. Een einde aan racisme. Zeker het zogeheten institutioneel racisme.
Het is een week geleden dat er op De Dam in Amsterdam een demonstratie tegen racisme plaatsvond. In plaats van de boodschap hebben we het na een week nog steeds over de aantallen mensen die aanwezig waren. Daarbij vergeten we even wat de boodschap was. Dat er bij de bouwmarkten, op de stranden en in de natuurgebieden ook heel veel mensen aanwezig waren (waardoor bijvoorbeeld de toegangswegen tot de stranden en natuurgebieden geblokkeerd werden) lijken we inmiddels vergeten. Dat wordt nu afgedaan als mensen zijn het zat. Men wil zich niet meer houden aan een soort gevangenschap. Dat anderen een einde aan een ander soort gevangenschap willen maken, dat lijkt minder belangrijk te zijn.
Nee, racisme is geen gevangenschap. Ik moest er een woord voor kiezen. Gevangenschap is het resultaat – in ieder geval in ons land – van het veroordeeld worden. De veroordeling zal, gelet op ons rechtssysteem, gebaseerd zijn op bevindingen. Racisme is niet gebaseerd op bevindingen. In ieder geval niet de wetenschappelijke of sociologische bevindingen. Toch is het een soort gevangenschap. Een straf die men krijgt omdat men een bepaald uiterlijk heeft, om wat men geloofd of om hoe men liefheeft. In dit geval gaat de gevangenschap om die mensen die uitgesloten worden. Niet alleen door burgers. Ook door overheidsinstanties. Institutioneel racisme dus.
Nee, de overheid is niet racistisch. Begrijp me niet verkeerd. Het is de interpretatie van sommigen die ertoe leidt dat institutioneel racisme kan plaatsvinden. Het nadeel aan dit soort racisme is dat het eigenlijk niet eens gebonden is aan alleen de overheid. Wat dacht je van de werkgever in de commerciële sector die Cv’s van elkaar onderscheidt op afkomst of achternaam? Jan wordt wel uitgenodigd voor een gesprek, Mohammed niet. Lisa krijgt wel een leuke reactie op haar brief, Fatima niet.
Genoeg is genoeg, zeiden de demonstranten. Of dat nu gezegd werd in Amerika zelf of in Amsterdam. Zelfs in Australië of in Londen. Men is er klaar mee. Jammer genoeg is niet iedereen er klaar mee. Men focust liever op het vergoelijken. Daar zijn we in Nederland erg goed in.
Specerijen, slavenhandel en opium
“Ons” Nederland is gebaseerd op een rijke historie. We zijn een “groot” land, dat ooit een van de belangrijkste landen ter wereld was. Dat was toen. Dat was in de tijd dat men zich bezighield met het behalen van winsten uit de handel in specerijen. Vergeet overigens niet de handel in slaven en opium. Daarmee is ons land ook “groot” geworden. Die Gouden Eeuw is mede tot stand gekomen dankzij de slaven- en opiumhandel. Veel mensen laten dat liever even achterwege. Het was onze handelsgeest die ons tot grote hoogten deed stijgen. Ten koste van duizenden doden, onderdrukking en oorlogen. Dat laatste is natuurlijk niet eerlijk om te vermelden, want meerdere landen deden dit. Waarom zouden wij als Nederlanders ons daarvoor schamen? Bovendien, het is toch zo lang geleden?
Het is inmiddels ook best lang geleden dat we een einde zagen komen aan een aantal zwarte bladzijden in de vaderlandse geschiedenis. Dan heb ik het over de Tweede Wereldoorlog. Er zal een tijd aanbreken waarin er geen overlevenden meer zijn van deze oorlog. Moeten we er dan maar niet meer aan denken? Moeten we dan alleen de heldenverhalen blijven vertellen? Over hoe Nederland “massaal” in verzet kwam? Dat massale verzet, met vijf procent van de bevolking, was toch niet zo massaal?
Als tegenreactie op “Black Lives Matter” lees ik over “All Lives Matter.” Over mensen die ook hardhandig gearresteerd werden door de politie en waarmee nooit wat is gedaan. Dat zijn uitzonderingen. We weten best goed dat bepaalde bevolkingsgroepen in landen onder een vizier liggen. De een zal zeggen dat dit logisch is. Misschien is het ook logisch, omdat statistisch gezien er meer misdrijven plaatsvinden. Of niet. Wie zal het zeggen. Zouden we niet eens kijken naar de oorzaken?
De Verenigde Staten is een goed voorbeeld. Natuurlijk, de slavernij werd ergens in de negentiende eeuw afgeschaft. Maar kwam er hiermee ook een daadwerkelijke emancipatie op gang? Nee, want anders zou Martin Luther King jr. in de jaren zestig van de vorige eeuw geen boodschap hebben gehad. Sinds die tijd is er veel veranderd, ook in goede zin. Helaas is niet alles veranderd. We kunnen bijna dagelijks lezen over hoe het fout gaat. Politieagenten die een Afro-Amerikaanse man net iets te hard aanpakken. Of een buurtwacht die besluit een jogger te gaan vermoorden, omdat het vermoeden bestaat dat het gaat om een inbreker.
Zoeken we het dichterbij huis, dan hoeven we ons niet alleen te focussen op het aannamebeleid van bedrijven en organisaties. Politieke partijen die ons toeschreeuwen dat ons land overspoeld wordt door immigranten. Dat we op moeten passen voor moslims, want dit zijn allemaal terroristen.
Dan zijn er nog de mensen die anderen aanduiden met “zwarte.” Die van mening zijn dat “die zwarten” dom zouden zijn.
Het gaat om incidenten, verklaren mensen. Men zou zich niet zo moeten “aanstellen.”
Aanstellen? Wat is dat eigenlijk?
Helaas kan ik er niet omheen. Het is ruim voor de zomer en ik moet erover schrijven. De discussie die in november en december van ieder jaar tot een kookpunt lijkt te komen. Een discussie over een niet-bestaand persoon, waarbij racistische kenmerken duidelijk aanwezig zijn. Daarover wordt door velen gezegd dat zij die er aanstoot aan nemen of erdoor gekwetst zijn niet zo zielig moeten doen. Dat is overigens nog een milde omschrijving. Andere commentaren, bijvoorbeeld op social media, laten minder over aan de verbeelding. Dat “ze” het niet verdienen om in dit land te wonen. Dat “ze” maar moeten oprotten.
Migratieland
Grappig, maar wist je dat Nederland in de loop van de geschiedenis altijd al een migratieland is geweest? Hoeveel mensen hebben hier hun toevlucht niet gezocht omdat ze vervolgd werden? Of wat te denken van de mensen die hiernaartoe gekomen zijn om economische motieven? Nee, daarmee bedoel ik niet de “gastarbeiders” uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw.
“All Lives Matter.” Dat klopt zeker! Iedereen die op deze aarde woont verdient een gelijkwaardige behandeling. Het probleem is alleen dat “All Lives Matter” de aandacht weerlegd van waar het om gaat. De aandacht die uit zou moeten gaan naar zij die het echt voelen. Zij die echt gediscrimineerd worden vanwege hun huidskleur. De gebeurtenissen van de afgelopen tijd hebben aangetoond dat dit niet kan. Ieder weldenkend mens zal het met me eens zijn dat het niet normaal is hoe sommigen worden aangepakt omdat ze een bepaalde huidskleur hebben.
Het zal allemaal wel meevallen, vinden sommige mensen. Prima. Keer het dan eens om. Wanneer je dag in, dag uit geconfronteerd wordt met allerlei mogelijke vormen van racisme, ben je dan nog steeds zo mild hierover? Hoe zou jij het vinden? Zou jij niet vragen om verandering? Zou je niet schreeuwen?
Natuurlijk, we kunnen er niet omheen. De demonstratie op De Dam was een grote demonstratie. In deze tijden van crisis is het moeilijk te bevatten. Alleen de vergelijking met horeca, pretparken, bioscopen, sportscholen of wat dan ook gaat niet op. Racisme overstijgt dit alles.
Was het verstandig om geen anderhalve meter afstand te bewaren? Nee, dat was het niet. Het voortdurend hierop doorgaan en de boodschap van de demonstratie volledig negeren is ook niet verstandig. Net zoals de reden waarom de demonstratie eenvoudigweg niet beëindigd kon worden. Die was er. Zou een demonstratie tegen (racistisch) politiegeweld echt met eventueel politiegeweld uiteengedreven moeten worden?
Blijkbaar is het voor sommige (rechtse) politici blijkbaar een goede reden om de burgemeester van Amsterdam eens goed onderuit te halen. Chapeau! Goed gedaan hoor. Je zou je ook uit kunnen spreken tegen racisme, op een fatsoenlijke manier. Maar helaas, dat zit er dan weer niet in. Mag ik conclusies trekken?
Tot slot…
Tot slot: kom niet aan met wij worden ook gediscrimineerd. De opmerkingen dat zoenen een naamsverandering hebben ondergaan omdat er sprake was van racisme is niet alleen een veelgehoord argument, maar ook gebaseerd op een groot misverstand. De naamsverandering destijds was er niet een die ingegeven werd door discriminatie. Het was een verandering die op marketinggebied beter zou zijn. Het kan zijn dat je dat hebt gemist, daarover lees je hier meer.
Jodenkoeken dan? Niets over bekend dat die een naamsverandering zouden ondergaan. Dat geldt ook voor het Suikerfeest. Geen enkele diabetespatiënt heeft ooit aangegeven moeite te hebben met deze naam.
Dus: stop daar eens mee. Het is niets anders dan zielig doen en denken dat jij het zwaarder hebt dan mensen die echt gediscrimineerd worden.
Afbeelding: Unsplash/Nicole Baster.
