De Val van Srebrenica is een van de gebeurtenissen die plaatsvond tijdens de oorlog in Joegoslavië. Sinds 1997 wordt deze dag aangeduid als Nationale Srebrenica Herdenking. Op die dag herdenkt men in Den Haag de ongeveer 8.000 moslimjongens- en mannen die op deze dag het slachtoffer werden van genocide. Dat is het Nederlandse gedeelte van de herdenking. In Bosnië en Herzegovina, waar Srebrenica gelegen is, herdenkt men deze dag vanzelfsprekend ook.
Het totaal aantal slachtoffers is tot op heden nooit vast komen te staan. Dat het er in ieder geval meer zijn geweest dan 8.000 is duidelijk. Dat heeft onderzoek uitgewezen. In 2012 ging men nog uit van een aantal van 7.000 jongens en mannen die omgekomen waren, zo blijkt uit dit bericht van de BBC. In het bericht is een tijdlijn terug te vinden van de gebeurtenissen die leidden tot de val van de enclave in 1995.
Resolutie 819
De VN Veiligheidsraad bepaalde via Resolutie 819 dat Srebrenica aangewezen werd als veilig gebied voor vluchtelingen. Deze resolutie werd op 16 april unaniem goedgekeurd door de raad. Om deze resolutie na te leven werden in Srebrenica VN-troepen gestationeerd. Het waren uiteindelijk de troepen van Dutchbat die het commando overnamen van Canadese troepen. De Nederlandse troepen waren, in overeenstemming met Resolutie 836 (1993) slechts licht bewapend, zodat men alleen zichzelf zou kunnen verdedigen in uiterste nood. De VN was van mening dat alleen al de aanwezigheid van een troepenmacht voldoende zou zijn om de Bosnisch-Servische troepen te weerhouden de enclave niet aan te vallen of binnen te treden. Dat bleek een cruciale fout te zijn.
Het eerste teken dat het fout ging was op 29 maart 1995, toen een mortiergranaat insloeg bij een observatiepost van het Bosnische leger. Hierbij raakte een Nederlandse soldaat zwaargewond. Onderweg naar het ziekenhuis in Tuzla overleed soldaat der Eerste Klasse Jeffrey Broere. Maanden later, op 3 juni, raakten nog eens twee Nederlandse militairen zwaargewond, toen een pantservoertuig geraakt werd door een antitankraket.
Op 6 juli 1995 werd duidelijk dat de enclave ingenomen dreigde te worden. De Bosnisch-Servische troepen rukten op en luitenant-kolonel Thom Karremans, bevelhebber van Dutchbat, vroeg voor de eerste maal om luchtsteun. Vanuit Sarajevo werd dit verzoek door brigadegeneraal Cees Nicolai afgewezen, tot tweemaal toe. Nicolai weigerde om dit verzoek door te geven aan het VN-hoofdkwartier in Zagreb. Dit zou niet vallen onder de gemaakte afspraken, want er was geen sprake van directe gevechtshandelingen. Die volgden op 8 juli, toen de observatiepost Foxtrot aangevallen werd. Daar braken gevechten uit tussen Servische troepen en Bosnische troepen. De aanwezige militairen van Dutchbat moesten zich terugtrekken. Tijdens het doorbreken van een blokkade, opgeworpen door Bosnische troepen kwam de Nederlandse soldaat Raviv van Renssen om het leven toen een handgranaat richting het pantservoertuig werd geworpen.
Luchtsteun
Vanuit Zagreb was het generaal Bernard Janvier die vervolgens op 10 juli de opdracht gaf aan Dutchbat om een blokkade op te werpen, om zo de opmars van de Servische troepen te blokkeren. Dat bleek tevergeefs, want een dag later waren tanks al in Srebrenica aanwezig. Opnieuw deed Karremans het verzoek voor luchtsteun. Nicolai stuurde de aanvraag door naar Janvier, die weigerde. Een tweede aanvraag werd wel goedgekeurd. De ondersteuning kwam gebrekkig tot stand, want terwijl ze al boven het gebied cirkelden, kregen ze de opdracht om bij te tanken in Italië. Op 11 juli om tien over half drie in de middag werd een aanval uitgevoerd op twee tanks, die zonder enige waarde was. Vervolgens werden er Amerikaanse bommenwerpers ingeschakeld, alleen die konden de opgegeven doelen niet vinden. Verdere luchtsteun werd door minister Joris Voorhoeve van Defensie vanuit Den Haag tegengehouden. Hij vond dit te riskant, omdat de enclave op dat moment al onder de voet gelopen werd door de Servische troepen. Hierbij ontving hij steun van de VN. Wat meespeelde was het dreigement van de Servische militairen om een groep van 55 Nederlandse militairen die ze in gijzeling genomen hadden te doden.
In de chaotische situatie die vervolgens ontstond begonnen de eerste mensen Srebrenica te ontvluchten. Men week hierbij uit naar Potočari, waar Dutchbat gelegerd was. Anderen, voornamelijk mannen, probeerden in de nachtelijke uren (11 op 12 juli) te ontsnappen naar Tuzla) via de bergen. Iedereen die niet weg wist te komen, vond een onderkomen bij Dutchbat in Potočari. De situatie waar de naar schatting vijfduizend vluchtelingen verbleven waren ronduit verschrikkelijk te noemen. Ze verbleven in een fabriekshal, zonder goede sanitaire voorzieningen, voldoende water en voedsel. Omdat het gebied eromheen gecontroleerd werd door de troepen van Ratko Mladić, werd het de media onmogelijk gemaakt om toegang te krijgen tot het gebied. Alleen een cameraploeg uit Servië die hij zelf meegenomen had mocht beelden maken.
De beelden waren, wanneer je bedenkt wat er daadwerkelijk gebeurden, hallucinant. Mladić en zijn troepen maakten praatjes met mensen alsof er niets aan de hand was en verzekerde iedereen dat er echt niets zou gebeuren. Op andere beelden was de bevelhebber van de Servische troepen te zien die richting de bergen schreeuwt naar mensen die zich daar verborgen hadden. Hij verzekerde hen dat er echt niets zou gebeuren, wanneer ze tevoorschijn zouden komen. Op weer andere beelden deelden soldaten van het Bosnisch-Servische leger naar Amerikaans voorbeeld van na de bevrijding van West-Europa zou je zeggen chocola uit aan kinderen. Wat wellicht de meest krankzinnige beelden waren: Thom Karremans die uiteindelijk met Ratko Mladić een toast uitbracht op een goede afloop van dit alles. Dit zou later, in combinatie met de beelden van feestende Dutchbatters in Zagreb veel kwaad bloed zetten. Tot op de dag van vandaag zijn dit de beelden die de nabestaanden van het drama in Srebrenica niet kunnen zien. Dit is te pijnlijk.
Bron: Wikimedia Commons/Michael Bueker.
Toast
De toast waar het om gaat is een voorbeeld van hoe het niet had moeten gaan. Karremans was, mag je wel stellen, compleet overrompeld. Zelf maakte hij het ook niet veel beter door te stellen dat er in deze strijd geen goede of slechte personen waren. Later zou blijken dat deze speech bedacht was door voorlichters van het ministerie van Defensie (bron). Maakt dat het allemaal goed? Nee, want je zou kunnen zeggen dat deze Karremans misschiend daar niet had moeten zijn. Desondanks blijft staan dat de inname van Srebrenica en de genocide op meer dan 8.000 onschuldige jongens en mannen de Bosnische-Serviërs aangerekend mag worden. Hoe Nederland vervolgens is omgegaan met Dutchbat en deze hele geschiedenis is een open wond. In de eerste plaats mag je stellen dat de erkenning van deze genocide lang op zich heeft laten wachten. Daarnaast heeft men Dutchbat op een bepaald moment laten vallen. Dit terwijl er vanaf het begin fouten gemaakt zijn. Denk hierbij aan een VN-Resolutie die niet krachtig genoeg was. Zo had Dutchbat geen mandaad om zich goed te verdedigen en ontbrakt het aan de middelen daarvoor. Bovendien, verzoeken tot luchtsteun werden meerdere malen afgewezen.
Voorbeeld van genocide
De Val van Srebrenica is een open wond en een voorbeeld van genocide, volkerenmoord. De Nationale Srebrenica Herdenking is eigenlijk niet voldoende. Het is geen nationale herdenking. Het is een gebeurtenis waarbij Nederland betrokken is geweest in Bosnië en Herzegovina en dat maakt het beter om te spreken van de Srebrenica Herdenking of de Herdenking van de Val van Srebrenica.
Wikimedia Commons/Mike Norton.
